Δημήτρης Γραπτός's blog

Ο εορταστικός Ελύτης

Δημήτρης Γραπτός — Thu, 22 Dec 2011 12:16:43 +0000

Στην διαδρομή την αργόσυρτη και επώδυνη της ιστορίας, οι δημιουργοί καταφέρνουν κάτι πολύ πλατύτερο από τα αισθητικά επιτεύγματα. Συνδέουν την ζωή της εποχής τους, με τις παρακαταθήκες της ευρύτερης πνευματικής παραδόσεως, που νοηματοδοτεί μια γλώσσα, μια συλλογική ετερότητα, έναν πολιτισμό. Ο καθολικός χαρακτήρας του ποιητικού λόγου, με την συγκινησιακή του πολυσημία, καταφέρνει –παρ’ ότι γεννημένος σε συγκεκριμένο καιρό και τόπο-να συνδέει το παροδικό και το τρέχον με το άφθαρτο και το διαρκές. Στη νεώτερη Ελλάδα, από την εποχή των γεναρχών της ποιητικής μας γλώσσας και παράδοσης, δηλαδή του Σολωμού και του Κάλβου, -οι μεγάλοι μας ποιητές, διασώζουν το βαθύτερο πρόσωπό μας. Εκατό χρόνια συμπληρώθηκαν από την γέννηση του Ελύτη φέτος. Άλλη μια επέτειος. Που εάν την δούμε σωστά, μπορούμε να γίνουμε εσωτερικά πλουσιότεροι. Ο Ελύτης απέδειξε με τα ποιητικά του κατορθώματα ότι ο ελληνικός ποιητικός μοντερνισμός, συνομιλεί διαρκώς με την ποιητική παράδοση, δημιουργώντας την άρρηκτη χαμένη μας ενότητα. Με ένα σαφές ποιητικό όραμα, μεταμορφωτικό του κόσμου από τα πρώτα του έργα, όσο περνά ο καιρός, ο Ελύτης καθίσταται περισσότερο χαρμόλυπος. «Η γραμμή, που χαράζεται μες στην ψυχή σου και το πένθος μηνά του Παραδείσου» χαρίζεται ως άνωθεν δωρεά από τον Θεό: «Θέ μου Πρωτομάστορα, μέσα στις πασχαλιές κι εσύ/Θέ μου πρωτομάστορα, μύρισες την Ανάσταση». Αυτά στο Άξιον Εστί. Μπαίνοντας στην Τρίτη και ουσιαστικότερη περίοδο του έργου του μετά τις Έξι και Μία τύψεις για τον Ουρανό (1960), ο ποιητής γίνεται όλο και βαθύτερα αναστάσιμος: μιλά για τις «μαργαρίτες τις γραικιές που βάλανε κουφέτο του Άδη» (Μικρός Ναυτίλος) (1985), λειτουργεί αποφατικά, «Λάμπει μέσα μου εκείνο που αγνοώ, μα ωστόσο λάμπει» (Ελεγεία της Οξώπετρας) (1991) και στο Ημερολόγιο ενός Αθέατου Απριλίου (1986) γράφει: «Σου’ ρχεται να πετάξεις ψηλά κι από κει να μοιράσεις δωρεάν την ψυχή σου. Ύστερα να κατεβείς και, θαρραλέα, να καταλάβεις τη θέση στον τάφο που σου ανήκει». Κι όπως λέει στον Ήλιο τον Ηλιάτορα, «Πολλά δεν θέλει ο άνθρωπος/νάν’ ήμερος, νάν’άκακος/λίγο ψωμί λίγο κρασί/Χριστούγεννα κι Ανάσταση. Καλά Χριστούγεννα, και για την πατρίδα μας Καλή Ανάσταση.

Ο Μέγας Αλέξανδρος της Λογοτεχνίας μας (Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης 1851-1911)

Δημήτρης Γραπτός — Mon, 19 Dec 2011 14:16:33 +0000

Πέρασαν 100 χρόνια από την νύχτα της 2ας προς 3η Ιανουαρίου του 1911, όταν ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης έφευγε από τον κόσμο ετούτο για να εισέλθει «εις την χαράν του Κυρίου του». Φυσούσε άγριος χειμώνας στο νησί του, στην «χλοερά και βοσπορίζουσα νήσον», στην Σκιάθο. «Κρυώνεις Αλέξανδρε;», ψιθύριζαν γερμένες πάνω του οι αδελφές του. Κι αυτός έκλαψε. Έδιωξε τον γιατρό. Ζήτησε τον ιερέα. Κι έψαλλε πριν να φύγει, το τροπάριο των Βασιλικών Ωρών των Φώτων, προς τον Τίμιο Πρόδρομο: «Την χείρα σου την αψαμένην την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου, μεθ’ ής και δακτύλω ημίν Αυτόν καθυπέδειξας, έπαρον υπέρ ημών προς Αυτόν Βαπτιστά…». Από το 1908 είχε επιστρέψει στην σταλάζουσα αθωότητα Νήσο του, για να βοηθήσει εκ του σύνεγγυς την εμπερίστατη οικογένειά του. Και συνέχιζε και από κει να εργάζεται σκληρά- «εφήρμοσα το σύστημα της δωδεκαώρου εργασίας», γράφει στον φίλο του ιστορικό και πεζογράφο Ιωάννη Βλαχογιάννη-μεταφράζοντας και γράφοντας τα τελευταία του διηγήματα. «Θα πρέπει κάποτε να αποφασίσομε σοβαρά, τι θα κάνομε με τον Παπαδιαμάντη», έγραψε το 1961, (στα πενηντάχρονα από την κοίμησή του) ο Ζήσιμος Λορεντζάτος. Ερώτημα εκκρεμές και για το σήμερα. Διότι, καλές είναι οι εκδηλώσεις, όταν όμως συνδέονται με την ουσία των όσων ένα πρόσωπο κομίζει. Με τον μυρωμένο από τους σταυρικούς και αναστάσιμους ανέμους γραφικό του χαρακτήρα, ο Παπαδιαμάντης έχυνε στο χαρτί το αίμα και τον καημό του τρόπου μας. Βλαστός θαλερός της Κολλυβαδικής παράδοσης της Σκιάθου, η οποία διέσωζε τα κεντρικά στοιχεία του ορθοδόξου βιώματος-την Πίστη, την αποταγή του κόσμου, την ακτημοσύνη, την άσκηση-φανέρωσε στην Αθήνα της εποχής του, ένα ήθος καλλιτεχνικό και δημιουργικό, που φάνταζε «μυστήριον ξένον και παράδοξον». Στην αλλοτριωμένη από τους μιμητισμούς και τις εξαρτήσεις πρωτεύουσα, («την πόλιν της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών, όπου σύρω τον Σταυρόν μου» γράφει με πίκρα), ο Παπαδιαμάντης αποκαλύπτει το αποδιωγμένο κοινοτικό ήθος, ενός ολόκληρου κόσμου. Κατά πολύ μακράν από τις προσλήψεις του έργου του, από τον τότε αλλά και από τον σημερινό «ορθόδοξο χριστιανικό χώρο». Αλλά και άλλο τόσο μακράν από τις «ερμηνείες» επί του έργου του, που έγιναν και γίνονται πάνω στην κλίνη προκρούστειων ιδεολογημάτων από τους «ειδικούς». Ο Παπαδιαμάντης μας δίνει ήρωες αληθινούς κι όχι κατασκευασμένους. «Ταύτα πάντα βασίζονται επί της πραγματικότητος», γράφει. Οι φτωχοί, αγράμματοι κι αγωνιζόμενοι άνθρωποι στις θάλασσες των σελίδων του, κινούνται μέσα στα όρια μιας στέρεης συλλογικής πνευματικότητας. Πειράζονται, αμαρτάνουν, πέφτουν αλλά σηκώνονται. «Ηγάπα και ημάρτανε και μετενόει», μας λέει για τον ήρωά του Φραγκούλα. Η συλλογική παράδοση ορίζει: «μη μέταιρε τα όρια, ά έθεντο οι πατέρες σου». Οι ήρωες του Παπαδιαμάντη γνωρίζουν-ακόμη και στην πτώση τους-ότι όποιος υπερβεί τούτα τα όρια, επιτελεί Ύβριν. Δηλαδή αποκόβεται από τον Θεό. Κι η πληρωμή είναι ο πνευματικός θάνατος. Μήτε γραφικότητες λοιπόν, με καραβάκια, ξωκλήσια και γκλίτσες με ταγάρια, -φαινόμενο που ανθεί στους λεγόμενους «χριστιανικούς» χώρους, που περισσότερο τον επικαλούνται, δίκην «κομματικού» συγγραφέα, δίχως να τον διαβάζουν- μήτε ιδεολογικές ερμηνείες που θέλουν να δικαιώσουν τις προκαταλήψεις των φορέων τους. Επείγει η ανάγνωση του Παπαδιαμάντη με άξονα τα δικά του κριτήρια: «Το επ’ εμοί, ενόσω ζω και αναπνέω και σωφρωνώ, δεν θα παύσω πάντοτε, ιδίως δε κατά τας πανεκλάμπρους ταύτας ημέρας, να υμνώ μετά λατρείας τον Χριστόν μου, να περιγράφω μετ’ έρωτος την φύσιν και να ζωγραφώ μετά στοργής τα γνήσια ελληνικά ήθη», λέει στον «Λαμπριάτικο Ψάλτη». Το έργο του Παπαδιαμάντη δεν είναι μόνο αισθητικό επίτευγμα. Οι πνευματικές συντεταγμένες του έργου του, είναι λάδι για τις σημερινές πληγές μας. Αλλιώς δεν έχουν νόημα οι παράτες, και τα –εκ του ασφαλούς-μνημόσυνα.

Οι τελευταίες γιορτές του Αλέξανδρου

Δημήτρης Γραπτός — Fri, 09 Dec 2011 10:34:09 +0000

Οι παραμονές της Πρωτοχρονιάς του 1911 βρίσκουν τον Παπαδιαμάντη βαρειά άρρωστο στη Σκιάθο, τη γενέθλια νήσο. Κρυώνεις Αλέξανδρε; Έβρεχε από τα μέσα του Νοέμβρη. Και φυσούσε. Ένας αέρας –κραταιός βορράς χιονιστής-φυσούσε. Κι όλα τα μάραινε. Εδώ και μέρες το γύρισε σε χιόνι. Στοιβάχτηκε πάνω από το μισό μέτρο. Κρύος αέρας μέχρι την ψυχή. Κι εκεί παγώνει σε κομμάτια σταλακτίτες. Γυρίζει το βλέμμα στο παραγώνι. Από μέρες το τζάκι σβηστό. Υγραίνει η στάχτη. Ανήσυχες μαύρες φλόγες, μπαινοβγαίνουν μονάχα οι μαυροντυμένες αδελφές του. Η Κυρατσούλα . Η Σοφούλα. Η Χαρίκλεια. Βουρκώνουν. «Κρυώνεις Αλέξανδρε;» Δεν έχει δύναμη να μιλήσει. Νεύει καθησυχαστικά. Κι ας τον κομματιάζουν τα ρίγη…Κοντεύει μήνας τώρα, απ του Αγίου Ανδρέου,30 Νοεμβρίου, κι ούτε όρθιος δεν μπορεί να σταθεί. Κι αυτός ο υγρός και βουβός πόνος, στ’ αριστερά του στήθους. Κι ένας βήχας επίμονος, αμείλικτα ξερός, ανελέητος σαν τον αέρα του χιονιά. Η Κυρατσούλα μπαίνει στο σκιόφως του δωματίου. «Θέλεις τίποτα Αλέξανδρε;» ρωτά. Απάντηση δεν παίρνει. Ο ήχος των περασμένων Θυμάται κείνο το απόγευμα. Είχε βαρύνει πια, το ένιωθε. Είχε κατέβει νωρίτερα δίπλα στο κρασοπουλειό του Ζιμπλού. Κάτω απ’ το πατρικό του. Μια ρακή ήθελε να πιεί, να συνεφέρει. Γιατί όλο και βάραινε, το καταλάβαινε, τον άφηναν οι δυνάμεις του. Έκλεινε τρία χρόνια που’ χε γυρίσει στο νησί, και τι δεν πέρασε. Το’ ξερε από τότε που έκανε το αποχαιρετιστήριο τραπέζι στη Δεξαμενή, στου Μπαρμπαγιάννη τον καφενέ, ότι δεν θα’ βλεπε ποτέ πια το αθηναικό , «κονιορτοβριθές» άστυ. Και φώναξε τον Βλαχογιάννη και τον Μαλακάση, τον Χατζόπουλο και τους άλλους. Να τους δεξιωθεί. Με ρετσίνα και γκιουβετσάδα, και με καλή καρδιά. Η πόλις των πλουτοκρατών και της δουλοπαροικίας τον στράγγιξε. Νύχτα πάνω στη νύχτα να διορθώνει και να μεταφράζει, στο «Άστυ», στην «Ακρόπολι», στο «Εμπρός». Κι η μόνη παραμυθία ο Άγιος Ελισσαίος, το ταπεινό εκκλησιδάκι, στην οδόν Άρεως, κάτω από τον ιερό βράχο της Ακροπόλεως. Στις αγρυπνίες και τις ολονυχτίες με τον παπα-Νικόλα τον Πλανά να ιερουργεί, κι αυτός να ψάλλει κατά τον αγιορείτικο και κολλυβάδικο πατρογονικό του τρόπο. Μαζί με τον εξάδελφο: Τον άλλο Αλέξανδρο. Τον Μωραιτίδη. Κι η μόνη του παρηγοριά η νοσταλγία των θαλασσών και της -σταλάζουσας αθωότητα στη μνήμη- νήσου. Τα τρυφερά φτερά των παιδικών του χρόνων, οι κεροφωτισμένες αγιογραφίες στα Μοναστήρια της Κουνίστρας και της Ευαγγελίστριας. Νόστος να σου οργώνει το στήθος κι ύστερα να πονά το χέρι σου. Κι άρπαζε τον κονδυλοφόρο, κι άρχιζαν πάνω στα μεγάλα κίτρινα χαρτιά περιτυλίγματος, να κυματίζουν τα χορτάρια των αθώων βασανισμένων. Αλλά δεν τον άφηνε ο θυρωρός να έμπει στην εφημερίδα, για να παραδώσει. Τον νόμιζε ζητιάνο. Ντράπηκε. Εξαφανίστηκε. Κι έψαχνε, μαινόμενος , αυτός ο μοσχοκούζουλος ο Γαβριηλίδης να τον βρεί σ’ όλο τον Ψυρρή. Με τα πολλά τον ημέρωσαν. Και συνεχίστηκε η δημοσίευση των διηγημάτων. «Αδελφέ Ιωάννη» Γύρισε στο νησί, αφού χαιρέτησε κι όλη την παρέα των συμποτικών αδελφών, στου Καχριμάνη την ταβέρνα. «Φεύγετε κυρ-Αλέξανδρε;» του παραπονέθηκε η γυναίκα του κυρ-Νικόλα του Μπούκη, η κυρα-Πολυξένη. «Να συγχωρεθούμε κυρα –Πολυξένη, σε τούτη τη ζωή δεν θα ξαναβρεθούμε», ψιθύρισε. «Μα πώς κυρ –Αλέξανδρε; Δεν θα ξανάρθεις;» «Όταν πεθάνω να κάνετε για μένα ένα σταυρό»,της είπε. «Και πού θα το μάθουμε;» ρώτησε αφελώς εκείνη. «Θα το γράψουν οι εφημερίδες, θα το μάθετε», απάντησε. Θυμότανε με τι στοργή τον δέχθηκε και του’ ψησε χαμαίμηλο, όταν στην Αρχαιολογική Εταιρία, η Πριγκήπισσα κι ο Δεληγιώργης ο Επαμεινώνδας, έκαναν την εκδήλωση προς τιμήν του. Κι αυτός ήθελε να κρυφτεί. Και κατέφυγε στα καπηλειά και τα παντοπωλεία. Γύρισε στο νησί να γαληνέψει και να ετοιμαστεί. Για το μεγάλο ταξείδι. Κι ήρθαν ξανά τα βάσανα. Όπως πάντα. Τρελλάθηκε ο μικρότερος αδελφός. Ο Γιώργης. Κι είχε γυναίκα και παιδιά. Κι έγραφε στον Βλαχογιάννη ξανά και ξανά. Και του’ στελνε να μεταφράσει τον Γκόρντον και τον Φίνλευ-την «ιστορία της ελληνικής επαναστάσεως». «Αδελφέ Ιωάννη, στείλε μου και ένα κουτί σιγαρέττα του Βάρκα, γιατί εδώ δεν έχω να καπνίσω…» Πάλι τα περασμένα Πετάει ο νους του στα παλιά κι η ανάσα βγαίνει δύσκολα. Τότε που με τον ιερέα και Οικονόμο παπα-Αδαμάντιο, τον πατέρα του, ανέβαιναν στο Χριστό, στο Κάστρο, να τον λειτουργήσουν, ανήμερα Χριστούγεννα, με χιόνι και φουρτούνα. «Έλαμψε δε τότε ο ναός όλος, και ήστραψεν επάνω εις τον θόλον ο Παντοκράτωρ…»Θυμάται τον Αμερικάνο, χρόνια ξενητεμένο στην Αμέρικα, που γύρισε να βρει την αρραβωνιαστικιά του. «Μετά τρεις ημέρας, τη Κυριακή μετά την Χριστού Γέννησιν, ετελούντο εν πάση χαρά και σεμνότητι οι Γάμοι…» Θυμάται το τραπέζι που έκαμε τα Χριστούγεννα του 189…,στον πρωτοξάδελφο Μωραιτίδη, κι εκείνος για να τον ευχαριστήσει τον επήγε στο φούρνο του γερο –Μίχα , κοντά στο καφενείο της «Ωραίας Ελλάδος», αντίκρυ στο Αναβρυτήριο, για να φάνε σκιαθίτικη τυρόπιτα. Κι όταν, αντί για τέτοια, τους έφερε ο αγαθός ηπειρώτης τον σκοπελίτικο σκεμπέ-θυμάται-θύμωσε και χτύπησε το χέρι στο τραπέζι φεύγοντας νευριασμένος… «Αδελφοί, συγχωρήσατέ μοι τω αμαρτωλώ» ψιθυρίζει τώρα, ξαπλωμένος δίπλα στο σβηστό τζάκι. Στο στρώμα. Θυμάται ξενιτιές, φαρμάκια. Οι τελευταίες ώρες «Κρυώνεις Αλέξανδρε;» σιγαλά του λέει το Kυρατσώ. Κάνει να σηκωθεί. Θέλει να ξανακατέβει. «Θα πάω μια εις του Ζιμπλού…»της λέει. Δεν τον κρατά το κορμί του. Πέφτει στο χώμα. Χοντρές στάλες ιδρώτα γυαλίζουν στο ρυτιδωμένο, αρχοντικό του μέτωπο. «Είπαμε του γιατρού να περάσει, Αλέξανδρε…»του μιλά η Χαρίκλεια. Εκείνος έχει δύσπνοια, θυμώνει. «Όχι , δεν θέλω γιατρό, τι να κάνει εδώ; Τον παπα-Γρηγόρη να φέρετε…»Βαρειά σιωπή και λάμψεις γκρίζου φωτός, όσο αφήνει ο μολυβένιος ουρανός. Η Κυρατσούλα του φέρνει φασκόμηλο. Μπαίνει ο ανηψιός του, ο παπα-Γρηγόρης, μούσκεμα στη βροχή. «Θα ‘ρθει κι ο γιατρός Θείε, υπομονή» του λέει και βγάζει το πανωφόρι. «Ηρθε κι ο ταχυδρόμος κι έφερε για σένα αυτά..», του δίνει ένα πάκο μουσκεμένες εφημερίδες. Ζητά να καπνίσει. Δεν μπορεί. Ρίχνει πλάγια ματιά στις εφημερίδες. Ανακοινώνουν την απονομή σ΄ αυτόν του παρασήμου …Του Σταυρού του Σωτήρος…Χαμογελάει πικρά. «Άκου Γκαίτε της Ελλάδος…»ψιθυρίζει. Τρεις φορές του διάβασαν την μεγάλη ευχή. Έρχεται το τελευταίο μεγάλο βράδυ. Δύσκολη ανάσα. Κοινώνησε. Τώρα ζητά το ψαλτήρι και κερί. Προσπαθεί να διαβάσει. Δεν τα καταφέρνει .Έρχεται η 3η Ιανουαρίου. Σε λίγο Φώτα. Ολόφωτα. Κατά τα ξημερώματα τον ακούν να ψάλλει: «Την χείραν σου την αψαμένη την ακήρατον κορυφήν του Δεσπότου …»-«καλεί τον Πρόδρομο», λέει το Ουρανιώ , κι όπως εκείνος γέρνει το κεφάλι, τρεις το ξημέρωμα, οι αδελφές του κλαίνε.

Η κατεπείγουσα ανάγκη της επιστροφής

Δημήτρης Γραπτός — Thu, 01 Dec 2011 14:05:13 +0000

Στην ιστορία του πολύπαθου τόπου μας πολλά-ασύλληπτα, αδιανόητα και μαρτυρικά-επισυνέβησαν ανά τους αιώνες. Δηώσεις, υποδουλώσεις, κατακτητές και τρομοκρατήσεις. Χάσαμε την ελευθερία μας επί αιώνες. Ποτέ όμως δεν χάσαμε την ψυχή μας. Ποτέ δεν χάσαμε τις πηγές του νοήματος που τροφοδοτούσαν τον βίο μας. Η παιδεία –ως αγωγή ψυχής-η παιδεία του γένους, δεν έβγαζε ίσως για πολλούς αιώνες «πτυχιούχους» της πανεπιστημιακής «κρεατομηχανής», κατά τεκμήριον ανέργους και ανενεργούς στην τραγική τους ημιμάθεια. Η παιδεία της ψυχής όμως αναδείκνυε αληθινούς ανθρώπους. Κοινωνικά όντα, με συναίσθηση χρέους προς τους άλλους και με μέγιστο δικαίωμα την υποχρέωση για προσφορά προς τους άλλους. Ακόμα κι αν δεν ήξεραν «γράμματα». Ήξεραν όμως καλά, τα γράμματα που είναι «σπουδάματα» και «του Θεού τα πράματα». Σήμερα οι πάντες επικεντρώνονται στην οικονομική κατάρρευση, που είναι το αποτέλεσμα της κρίσης κι όχι η αιτία. Ο καρπός κι όχι η ρίζα. Οι λίγοι, οι σώφρονες και θητεύοντες στην παράδοση του καθ’ ημάς βίου, επιμένουν όμως-πέρα από τους θορύβους και από τα ουρλιαχτά: Το πρόβλημά μας είναι πρόβλημα Παιδείας-δηλαδή αγωγής της ψυχής. Μας λείπουν κυρίως τα υποδείγματα και τα πρότυπα που μπορούν να μας οδηγήσουν στην απωλεσμένη μας αλήθεια. Όλα αυτά που φοβάται και αποδιώχνει η καταναλωτική δικτατορία. «[…]Πρέπει αυτός που δίδει αγωγή και προσφέρει παιδεία, να ξεύρει ποιος κόπος θα ξεκουράσει τον μαθητή και ποια ξεκούραση θα τον φέρει σε αδιέξοδο και ναυτία. Ποια αγωγή θα τον φέρει στην ελευθερία του πνεύματος, θα τον ανδρώση και θα είναι ευγνώμων γι αυτόν που του έμαθε που και πώς να κουράζεται, για να ξεκουράζεται τώρα στην πηγή της ζωής, τη χαρά που νικά τον θάνατο, όπου τον οδήγησε ο κόπος της Παιδείας. Ποιος μας έδωσε το δικαίωμα, από πού το πήραμε, να καταδικάζωμε δια μιάς σ’ αυτή την ζοφερή αμάθεια όλα τα παιδιά της Ελλάδος; Ποιος μας είπε, πού το βρήκαμε γραμμένο ότι όλα τα παιδιά είναι τόσο αφελή και τιποτένια, και χωρούν οι προοπτικές, οι δίψες, οι εφέσεις τους και οι απαιτήσεις τους στα στενά και στυγνά όρια που θέτει η αγωγή που τους δίδεται; Ποιος μας είπε ότι μόνη τους φιλοδοξία είναι να γίνουν απλοί τεχνικοί; Εξαρτήματα, για να συνεχίσει να καλοδουλεύει τούτη η μηχανή που βλέπει όπως βλέπει τον άνθρωπο, που διοργανώνει έτσι την ζωή του, που κτίζει μ’ αυτόν τον τρόπο τις πόλεις του. Αυτή η μηχανή πολτοποιεί, κάνει ανάποδο τον άνθρωπο, την κορωνίδα της δημιουργίας. […]Γιατί να υποσιτίζονται πνευματικά τα παιδιά; Γιατί να τρέφονται με ακαθαρσίες; Γιατί να βασανίζονται;[…]» Αυτά τα λόγια που –ενδεικτικά τα παραθέτουμε- γράφτηκαν το 1984, ανήκουν στο κείμενο «Το Άγιον Όρος και η Παιδεία του Γένους μας». Συλλογικό καρπό πατρικής έγνοιας της Ιεράς Κοινότητος του Αγίου Όρους. Πόσο καταπληκτικά επίκαιρα είναι και σήμερα, σχεδόν 30 χρόνια μετά. Η αλήθεια της ζωής είναι πάντοτε επίκαιρη. Ιδιαίτερα όταν απαιτείται να επιστρέψουμε σ’ αυτήν, όταν διάγουμε μέρες κρίσιμες, και σκοτεινές.

Η ρίζα του κακού

Δημήτρης Γραπτός — Tue, 29 Nov 2011 10:17:05 +0000

«Οι Τούρκοι πήρανε την Επικράτεια, μα η θρησκεία μας, και μαζί της η φυλή μας, φυλάχθηκε και δε χάθηκε. Ενώ αν παίρνανε την Πόλη οι Φράγκοι, σύντομα θα σβήνανε και τα δύο, κι η Πίστη μας κι η Φυλή μας…Για να φανεί αυτό καλά…λίγα λόγια του σοφού Κοραή, που λέγει: ‘‘Δια την δεισιδαιμονίαν ταύτην μας ονειδίζουν και εις αυτήν αποδίδουν το πείσμα του κοινού λαού να μην ενωθεί με τους Παπικούς…Εις την δεισιδαιμονίαν όμως ταύτην (αν εγέννησε ποτέ τι καλόν η δεισιδαιμονία) χρεωστούμεν οι σημερινοί Γραικοί την ύπαρξίν μας… Τα πολυπληθή τάγματα των Δυτικών μοναχών έμελλον να καταβρωμίσουσι το έδαφος της ταλαιπώρου Ελλάδος, και τα Νερωνικά της Ιεράς Εξετάσεως κριτήρια να φλογίζωσι τους Έλληνας…και η Ανατολική Εκκλησία να υποταχθεί ως εις κεφαλήν εις τον Πάπαν’’. Ας τα προσέξουνε καλά αυτά τα λόγια οι πολλοί από τους δικούς μας δυτικολάτρες…». Αυτά τα έγραφε με την απαρόμοιαστη δική του παρρησία, ο Φώτης Κόντογλου, από τα μέσα της δεκαετίας του ’60. Από τότε, που κάποιοι Έλληνες δημιουργοί-οι μόνοι μονίμως αντιστεκόμενοι στην αλλοτρίωσή μας από καταβολής νεοελληνικού κράτους-είχαν αρχίσει να αντιστέκονται. Με σπουδή του πλούτου της ελληνορθόδοξης παράδοσής μας και με σκληρή κριτική στον μαϊμουδισμό των Ευρωπαίων, στην υποτέλεια και στην εξάρτηση των εκάστοτε ηγεσιών. Σήμερα, στην εποχή της Νέας κατοχής, στην εποχή της οικονομικής εξαθλίωσης, για την οποίαν ευθύνονται οι ηγεσίες της μίμησης και της δουλικότητας, κι όχι ο λαός –ο πιο σκληρά εργαζόμενος στην Ευρώπη, κατά τις ευρωπαϊκές στατιστικές, σήμερα λοιπόν κάποιοι πάνε να εμποδίσουν το μαχαίρι να φτάσει ως το κόκαλο. Να ρίξουν στάχτη στα μάτια μας, να συμψηφίσουν τις ευθύνες και να μην επιτρέψουν την ιστορική ευκαιρία που ανοίγεται μπροστά μας να ευοδωθεί: την ευκαιρία να φτάσουμε στην πνευματική αιτία του ζητήματος της κρίσης που μας ταλανίζει. Αυτήν, που μας παρουσιάζουν αποκλειστικά και μόνον ως οικονομική κρίση. Αρνούμενοι το οφθαλμοφανές: ότι η κρίση έχει πνευματικές ρίζες. Ποιες είναι αυτές; Ας σκεφτούμε, με αφορμή το κείμενο του Κόντογλου, τους - πολλών ειδών- κατακτητές μέσα στην ιστορία. Υπάρχουν εκείνοι που έρχονται με τα όπλα και με την βία. Όπως οι Ρωμαίοι ή οι Τούρκοι. Όσο κρατήσαμε την πίστη μας και τις πνευματικές μας προτεραιότητες, αυτούς τους κατακτητές τους αντέξαμε. Κι όχι μόνον τους αντέξαμε, αλλά η Πίστη και η πνευματική μας παράδοση, μας βοήθησαν να αναπτύξουμε και το απαραίτητο αντιστασιακό φρόνημα και ήθος-ώστε να τα βάλουμε οι λίγοι με τους πολλούς, και να νικήσουμε. Οι Φράγκοι το 1204 έδειξαν μεγαλύτερη αγριότητα καταλαμβάνοντας την Κωνσταντινούπολη, από κείνη που έδειξαν οι Τούρκοι το 1453. Κι όταν με την Άλωση εκείνη μας κατέβαλαν οι Τούρκοι, η πίστη μας κράτησε. Αυτήν την Πίστη θέλησαν να την υπονομεύσουν οι πρόγονοι των σημερινών Ευρωπαίων, οι Φράγκοι. «Κι ήρθαν ντυμένοι φίλοι, αμέτρητες φορές οι εχθροί μας» -οι αληθινοί εχθροί μας, κατά τον λόγο του ποιητή. Κι όπως αναφέρει ο Κοραής στο κείμενο του Κόντογλου, ζήτησαν να αλώσουν το ιερό και άβατο της ψυχής μας, την Πίστη. Έστειλαν τους «μισιονάριους», τους απεσταλμένους «φραγκοπαπάδες» να αλλάξουν την πίστη των Ρωμηών. Δεν τα κατάφεραν. Ο Πατροκοσμάς, οι Άγιοι Νεομάρτυρες, σταυρώθηκαν και μαρτύρησαν, για να κρατήσει ο λαός την αλήθεια του. Και την κράτησε. Ώσπου βγήκαν οι Κολοκοτρωναίοι και οι Νικηταράδες κι οι Μακρυγιάννηδες. Τα παιδιά της πίστης, που ελευθέρωσαν μαζί με τον λαό όλο το Γένος. Αλλά την ελευθερία την κουτσούρεψαν, οι υπηρέτες ξένων αφεντικών, φτιάχνοντας έκτοτε ένα Κράτος υποτελές.

Γενικό ξεθεμέλιωμα α’

Δημήτρης Γραπτός — Tue, 15 Nov 2011 12:59:54 +0000

Η πληροφορία που ακολουθεί πέρασε στα «ψιλά» των εφημερίδων, η βλάβη όμως που καταδεικνύει είναι πραγματικά «χοντρή». Το Συμβούλιο της Ευρώπης με την υπ’ αριθμόν 12267 απόφασή του συνιστά να καταπολεμηθεί ως «σεξιστική στερεοτυπία» (!!!) η χρήση του όρου και της λέξης «Μητέρα». Συνιστάται η παράκαμψη της χρήσης της έννοιας αυτής, ως ανασταλτικής-λέει- της ισότητας των φίλων! Έτσι αξιολογείται ο ρόλος της μητέρας ως παθητική λειτουργία. Ιδιαιτέρως «προοδευμένη» επ’ αυτού παρουσιάζεται η Ελβετία, όπου σύμφωνα με νέα οδηγία περί της υπηρεσιακώς ενδεικνυόμενης γλώσσας, η χρήση των εννοιών «πατέρας» και «μητέρα» εμπίπτει στην κατηγορία των καλουμένων «εννοιών διακρίσεων». Συνεπώς τα παιδιά δεν μπορούν επισήμως να έχουν μητέρα και πατέρα, αλλά «γονεϊκά μέρη» ή «α’ και β’ γονεϊκό παράγοντα», ως γονείς. «Η οδηγία είναι υποχρεωτική, προκειμένου περί υπηρεσιακών δημοσιευμάτων και εγγράφων», εξήγησε με έμφαση και υπερηφάνεια για την πρωτοπορία της οδηγίας η κυρία Ιsabel Kamber, υποδιευθύντρια του γερμανικού τομέα της Κεντρικής γλωσσικής υπηρεσίας της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας της Ελβετίας… Η πρώτη λέξη που έρχεται στο νου του καθενός είναι το «ήμαρτον». Και είναι πολλές οι αμαρτίες της υπερπροοδευμένης Ευρώπης, που οδήγησαν στην «μηδενιστική απελευθέρωση» όπως ονόμασε ο Νίτσε την αποθέωση της ατομικής ελευθερίας. Πρόκειται για την λαίλαπα που αποθέωσε την ελευθερία θεωρώντας το άτομο ως απόλυτη προτεραιότητα και την «πρόοδο» ως απόλυτη πρωτοπορία. Ο Ευρωπαίος άνθρωπος θέλοντας να αποτινάξει από πάνω του μια διεστραμμένη και τυραννική εκδοχή του Χριστιανισμού, εκείνην της Λατινικής Παποσύνης, άρχισε σταδιακά να γκρεμίζει κάθε αξία και κάθε σταθερή αναφορά στις ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις. Ο Θεός της Αγάπης, ο σταυρωθείς και αναστάς Ιησούς του Ευαγγελίου, είχε γίνει από τους παπικούς «εκπροσώπους» του τύραννος και στυγνός εγκόσμιος εξουσιαστής. Μεταλλάχτηκε σε γαλαζοαίματο πρίγκιπα, σε Μέγα Ιεροεξεταστή, σε Φεουδάρχη-χωροφύλακα των πληβείων του λαού. Έτσι μιλούσε γι αυτήν την κατάντια ο μέγας ανατόμος της ευρωπαϊκής περιπέτειας ο Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφσκι. «Σκοτώνοντας τον Θεό» (δηλαδή την διεστραμμένη περί Θεού εικόνα του παπισμού) κατά την έκφραση του Νίτσε, ο δυτικός άνθρωπος σκότωσε και την ιερότητα στον βίο του, σε όλα τα επίπεδα της ζωής του. Εάν το μόνο που έχει αξία σε τούτη την ζωή είναι ο εαυτός μας, τότε το μόνο που μας νοιάζει είναι οι επιθυμίες μας, οι ηδονές και οι σαρκικές απολαύσεις. Συνδυασμένες και με τις «ανέσεις» που χαρίζει ο τεχνολογικός πολιτισμός, αυτές οι αντιλήψεις οδήγησαν στο καθεστώς του άθεου, μηδενιστικού δυτικού κόσμου. Η ελευθερία ταυτίστηκε με την ψεύτικη ελευθεριότητα και η χαρά με την θωπεία της «εαυτότητας». Κι αυτό το πρότυπο βίου ο δυτικός κόσμος θέλει να το επιβάλλει και σ’ όλο τον υπόλοιπο κόσμο, τον οποίο ελέγχει. Η ιερότητα και ο φόβος του Θεού, η ευαγγελική και εκκλησιαστική παράδοση είχαν δημιουργήσει άλλον τρόπο ζωής. Αυτόν, σύμφωνα με τον οποίο ο Άνθρωπος γίνεται αληθινά τέτοιος, όταν υπάρχει διά του άλλου, όταν διακονεί και βοηθά τον συνάνθρωπο. Σ’ αυτήν την κλίμακα των αξιών που διέσωζε η ανατολική ορθόδοξη παράδοση, η οικογένεια ήταν και –παρά την αλλοτρίωση εν πολλοίς –παραμένει η κατ’ οίκον Εκκλησία. Ο πατέρας και η μητέρα λογίζονται ως πρόσωπα ιερά και ο σεβασμός προς αυτούς, όρος για την φυσιολογική ανάπτυξη του κάθε προσώπου. Τώρα βέβαια τα «διαφωτισμένα» μυαλά των «προοδευτικών» των Βρυξελλών, βρίσκουν την στιγμή να νομοθετήσουν και επί των ιερών, διορθώνοντάς τα! Έτσι λοιπόν, η απόφαση του Συμβουλίου της Ευρώπης θέλει τους γονείς, -την μητέρα και τον πατέρα- σεξιστικά εμπόδια στην ελευθερία του ανθρώπου! Ελευθερία είναι να υπάρχουν δύο γονείς του ιδίου φύλου, ομοφυλόφιλοι, και να υιοθετούν παιδιά, τα οποία θα έχουν κατά λάθος γεννηθεί από μητέρα και πατέρα, κατοίκους του τρίτου κόσμου, όπου ακόμη δεν έχουν διορθωθεί οι «σεξιστικές στερεοτυπίες». Θου Κύριε, και έλεος!

Ο απόλυτος εξευτελισμός

Δημήτρης Γραπτός — Mon, 07 Nov 2011 20:28:17 +0000

Η χώρα μας έχει εισέλθει στην χειρότερη φάση της νεώτερης ιστορίας της. Αρκεί μόνον να αναλογισθεί κανείς τις δημόσιες και σε απ’ ευθείας τηλεοπτική σύνδεση λοιδορίες της Μέρκελ και του Σαρκοζί προς τον Έλληνα Πρωθυπουργό, καθώς και τα τελεσίγραφα περί της 6ης δόσης, περί του «δημοψηφίσματος» και του πότε αυτό θα γίνει-όριζαν, μάλιστα και την ημέρα!-όπως επίσης την μακρά αναμονή του κ. Παπανδρέου στον προθάλαμο επί δύο και πλέον ώρες, μέχρι επί τέλους να τον δεχτούν και να δεήσουν να συνομιλήσουν ξερά μαζί του, δίδοντας εντολές όπως σε έναν απλό χαμηλά υφιστάμενο υπαλληλίσκο. Η χώρα αυτή, σε δύσκολους καιρούς ανέδειξε ηγέτες που ήταν παλικάρια αληθινής αυτοθυσίας. Σήμερα οι κυβερνώντες ακολουθώντας την τετρομαγμένη συμπεριφορά της διαβοήτου «πολιτικής ορθότητος», απωθούν και θάβουν στα αζήτητα την παράδοση αυτών των ηγετών και σβήνουν από τον χάρτη την αντιστασιακή μνήμη της μακραίωνης ιστορίας μας. Φθάσαμε στην ύψιστη κατάντια, Έλληνας πρωθυπουργός, γαντζωμένος από την καρέκλα του με νύχια και με δόντια, να εκποιεί ως κοινός τζογαδόρος την τιμή και το μέλλον της χώρας, επινοώντας την τελευταία στιγμή για σανίδα σωτηρίας το «δημοψήφισμα», το οποίο ήθελε να κατασκευάσει ως φοβερό δίλημμα: «Ή εγώ Πρωθυπουργός ή μας διώχνουν από την Ευρώπη…» Κι ο τόπος διασύρθηκε και διασύρεται διεθνώς από τέτοιες μπαγαποντιές. Και μάλιστα όταν προέρχονται από εκείνους οι οποίοι υποθήκευσαν το μέλλον της για πολλές γενεές. Στην σύντομη –δύο περίπου αιώνων-ιστορία του νεοελληνικού Κράτους, ξεκινήσαμε δανεισμένοι. Ζήσαμε απανωτές πτωχεύσεις. Ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή: Η πρώτη πτώχευση ήρθε το 1827, κατά την τελευταία φάση της Επανάστασης κατά των Τούρκων. Τρία χρόνια αργότερα η «μικρά Ελλάς» έγινε ανεξάρτητο Κράτος, δεμένο όμως χειροπόδαρα με τις βαριές αλυσίδες των δανείων της Ανεξαρτησίας. Μολαταύτα, παρά τις δεσμεύσεις και τις εξαρτήσεις, σταθήκαμε ως Κράτος στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα της εποχής. Δεύτερη πτώχευση είχαμε το 1843, παρά την οποία ενσωματώσαμε σε σαράντα περίπου χρόνια στον εθνικό κορμό την Επτάνησο και την Θεσσαλία. Η τρίτη πτώχευση επισυνέβη το 1893. Ήταν το «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» που εξέφερε με πίκρα ο Χαρίλαος Τρικούπης. Κι όμως! Για να υπάρχουν αληθινοί ηγέτες του διαμετρήματος του Τρικούπη, αλλά πάνω απ’ όλα-για να μην έχει γκρεμισθεί κάθε πατριωτικό αντανακλαστικό, παρ’ ότι είχαμε υποταχθεί σε Διεθνή οικονομική επιτήρηση, κατάφερε ο ηρωικός λαός μας να αναπτυχθεί οικονομικά, και να ισχυροποιηθεί στρατιωτικά. Μάλιστα, κατά τα έτη 1900-1910, οπότε κερδίσαμε την Μακεδονία, και με τους Βαλκανικούς πολέμους, ο λαός μας μεγάλωσε την Ελλάδα, και μάλιστα την διπλασίασε. Παρά το παγκόσμιο οικονομικό κράχ του 1929 και τις συνθήκες της τέταρτης πτώχευσης, η κοινωνική και στρατιωτική προετοιμασία για τον πόλεμο του ΄40 δεν ματαιώθηκε. Αντίθετα επιτάθηκε και αυξήθηκε τόσο, ώστε και με την σύμπνοια του λαϊκού αισθήματος φτάσαμε στο χρυσό έπος του ΄40. Η σημερινή πτώχευση είναι άτυπη. Δεν ομολογείται ρητώς, αλλά υπάρχει στην πράξη. Και σφραγίσθηκε από την 26η και 27η Οκτωβρίου του 2011. Όμως οι τωρινοί κυβερνώντες μοιάζουν με νάνους, μπροστά σ’ εκείνους οι οποίοι –όπως ο Τρικούπης και ο Βενιζέλος-διαχειρίστηκαν τις προγενέστερες κρίσεις και πτωχεύσεις. Γιατί; Διότι με ιστορική ευθύνη του κυβερνώντος κόμματος γκρεμίστηκε το θεμέλιο πάνω στο οποίο στηριγμένοι, υπερβαίναμε τις κρίσεις του παρελθόντος. Η κοινωνία δηλητηριάστηκε από τον ολέθριο συνδυασμό των «δικαιωμάτων» και της καλοπέρασης, βασισμένης στον αλόγιστο δανεισμό, ενώ χλευάστηκαν και γκρεμίστηκαν από το σύνδρομο του «προοδευτισμού» οι σταθερές αξίες του Έθνους. Ζούμε, επομένως την χειρότερη κατάρρευση, και οφείλουμε να ξαναβρούμε τον χαμένο πατριωτισμό μας, να γίνει αυτός το ενωτικό στοιχείο. Ο λαός μας έχει αστείρευτες δυνάμεις και αντοχές, ώστε να γεννιέται από την στάχτη του. Το Γένος μας πάντοτε έζησε με το πικρό σύνθημα «Ελευθερία ή Θάνατος». Αυτήν την σταυρική και αναστάσιμη δίψα της ελευθερίας, εξέφραζε πάντα η εκκλησιαστική ευχαριστιακή κοινότητα. Ανά τους αιώνες η εκκλησία, μήτρα της ζωής του γένους, διακρατούσε και τον ελληνισμό σε πορεία σωτηρίας. Ελπίζουμε , ο Θεός να δίνει, ώστε αυτή η ποιμαντική παράδοση να ξαναβρεθεί στο σήμερα, για να πάψει η εκκλησία να αποτελεί θρησκευτικό ένδυμα του κομματισμού και της κρατικής ιδεολογίας, και να γίνει αυτό που ήταν πάντα: Κιβωτός σωτηρίας και Αναστάσεως.

Το κράτος της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών

Δημήτρης Γραπτός — Mon, 07 Nov 2011 12:28:35 +0000

Εκατό χρόνια έκλεισαν τον Ιανουάριο του 2011 από την 1η Ιανουαρίου του 1911, οπότε ξημερώματα της ημέρας εκείνης έφυγε από τούτο τον κόσμο ο αθώος και ταπεινός της ελληνικής λογοτεχνίας. Ο μεγάλος νεοέλληνας Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης. Πέθανε στο πατρικό του σπίτι στην Σκιάθο, καθημαγμένος από τα βάσανα και τις καταδρομές. Δεν γύρεψε ποτέ τίποτα από το πανάθλιο κράτος στο οποίο είχε μεταμορφωθεί η πατρίδα. Δεν γύρεψε ποτέ τίποτα, από το θρησκευτικό καθίδρυμα ηθικοπλαστικών κηρυγμάτων και «αγαθοεργιών», στο οποίο είχε μετατραπεί ως θρησκευτικός μανδύας του κράτους, η Διοικούσα Εκκλησία. Κολοσσός γνώσεως και φορέας άνωθεν ταλάντου, διακόνησε με προσήλωση κι ευλάβεια τον κοινοτικό βίο της ορθόδοξης μαρτυρημένης παράδοσης του λαού του. Ύμνησε «μετά λατρείας τον Χριστόν του», κατά τα λόγια του ιδίου, και «εζωγράφησε τα γνήσια ελληνικά ήθη». Πάνω και πέρα απ’ όλα, ιχνογράφησε το μεγαλείο αλλά και τα σκοτάδια της ανθρώπινης ύπαρξης και κατέδειξε με την άφθαστη γλώσσα που μετέφραζε τους ουρανίους φθόγγους, ότι ο ορθόδοξος εκκλησιαστικός τρόπος δίνει νόημα στην ύπαρξη. Έφυγε ψάλλοντας προς τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο και προς τον Ιησού Χριστό. Όπως γίνεται συνήθως, μετά τον θάνατό του άρχισε ο πρωταθλητισμός στους Ύμνους και τις Ρητορείες- από όλους όσους, όταν ευρίσκετο εν ζωή- έχυναν την χολή και το όξος του φθόνου και της ηθελημένης αγνοίας. Όμως ο Παπαδιαμάντης, ακριβώς επειδή ήταν ως ο ίδιος λέει «γνήσιον τέκνον της ορθοδόξου Εκκλησίας», δεν έγραφε για την ιστορία και τα τρέχοντα, αλλά για την αιωνιότητα που φωτίζει τον ιστορικό χρόνο. Κι επειδή η πηγή της Αιωνιότητος, ο σαρκωμένος Λόγος του Θεού, του οδηγούσε το χέρι, μπόρεσε περισσότερο από τους συγκαιρινούς του, αλλά και από τους μελλούμενους δημιουργούς, να καταγράψει δια του ασκητισμού και της διακρίσεως που αυτός του χάριζε, όλες τις παθολογικές κακοδαιμονίες, που ανθούσαν στο νεοελληνικό τοπίο, και που οφείλονται στην καταδίωξη, την σκύλευση και την απαγόρευση της παραδομένης αλήθειας από τους ρήτορες. «Να παύση π.χ. η συστηματική περιφρόνησις της θρησκείας εκ μέρους πολιτικών ανδρών, επιστημόνων, λογίων, δημοσιογράφων και άλλων. Η λεγομένη ανωτέρα τάξις να συμμορφωθή με τα έθιμα της χώρας, αν θέλη να εγκλιματισθή εδώ. Να γίνη προστάτις των πατρίων, και όχι διώκτρια. Να ασπασθή και να εγκολπωθεί τας εθνικάς παραδόσεις. Να μη περιφρονή αναφανδόν ό,τι παλαιόν, ό,τι εγχώριον, ό,τι ελληνικόν. Να καταπολεμηθή ο ξενισμός, ο πιθηκισμός, ο φραγκισμός. Να μη νοθεύωνται τα θρησκευτικά και οικογενειακά έθιμα. Να καλλιεργηθή η σεμνοπρεπής βυζαντινή παράδοσις εις την λατρείαν, εις την διακόσμησιν των ναών, την μουσικήν και την ζωγραφικήν. Να μη μιμώμεθα πότε τους Παπιστάς και πότε τους Προτεστάντας. Να μη χάσκωμεν προς τα ξένα. Να στέργωμεν και να τιμώμεν τα πάτρια. Είναι της εσχάτης εθνικής αφιλοτιμίας να έχωμεν κειμήλια και να μη φροντίζωμεν να τα διατηρήσωμεν. Ας σταθμίσωσι καλώς την ευθύνην των οι έχοντες την μεγίστην ευθύνην.» (Από το κείμενό του Ιερείς των πόλεων και Ιερείς των χωρίων, 1896). Ο Παπαδιαμάντης ακριβώς επειδή ήταν ασκητικός και παραδοσιακός ήταν και μερακλής. Δηλαδή ζούσε την ζωή της εποχής του, παρακολουθώντας τα μεγάλα προβλήματα και τοποθετούμενος γι αυτά. Εμμένοντας στην ακτημοσύνη, στην έντιμον και εκούσια πτωχεία, δεν υπήρξε αρνητής της ζωής. Άνοιξε δρόμους και εντόπισε την ψευτιά στην εξαρτημένη πολιτική τάξη και το Δάνειο Κράτος της, που και τότε κινδύνευε από χρεωκοπίες ή χρεωκοπούσε. «Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξις εγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν. Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου. Τότε και τώρα και πάντοτε η αυτή. Τότε δια της βίας, τώρα δια του δόλου και δια της …βίας. Πάντοτε αμετανόητοι οι σχοιναβάται ούτοι Αθίγγανοι, οι Γελωτοποιοί ούτοι πίθηκοι, (καλώ δ’ ούτω τους λεγομένους πολιτικούς). Μαύροι χαλκείς κατασκευάζοντες δεσμά δια τους λαούς εν τη βαθυζόφω σκοτία του αιωνίου εργαστηρίου των.» (Οι Έμποροι των Εθνών, 1883). Ο Παπαδιαμάντης υπέφερε και πείνασε, όχι γιατί δεν εργάσθηκε. Αντιθέτως εργαζόταν νυχθημερόν. Αλλά γιατί δεν προσκύνησε κανέναν ισχυρό, μήτε της πολιτικής, μήτε της Εκκλησιαστικής διοίκησης. Είδε ότι η Ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση του γένους, που είναι και η ρίζα του, εξοριζόταν από την νεοελληνική ζωή. «Εις την Πόλιν της δουλοπαροικίας και των πλουτοκρατών, εν Αθήναις, όπου σύρω τον Σταυρόν μου, έζησα πότε νηστικός και πότε χορτάτος», εξομολογείται σε γράμμα του. Τώρα που φθάσαμε ως Κράτος και Κοινωνία εδώ που φθάσαμε, θα τον διαβάσουμε άραγε;